تاثیرات نگران کننده نفوذ پساب های کارخانه کاوه سودای مراغه بروضعیت خاک دشت بناب مراغه  

آرمان تبریز- میزان یونهای کلر وسدیم وبی کربنات دربرخی نمونه ها درحد بحرانی قرار دارند و در صورت استفاده از این آبها برای آبیاری باعث بالارفتن پی اچ شیره سلولی گردیده وزردی درختان را باعث خواهدگردید.
از طرف دیگر میزان شوری در برخی چاه ها باعث سوزش تمامی گونه های گیاهی منطقه خواهد شد.

شکل ۱-نقشه پهنه بندی آب بر اساس خاص های کیفی در دشت بناب مراغه (اصغری مقدم وهمکاران)

میزان یونهای کلر وسدیم وبی کربنات در برخی نمونه ها در حد بحرانی قرار دارند ودر صورت استفاده از این آبها برای آبیاری باعث بالارفتن پی اچ شیره سلولی گردیده وزردی درختان را باعث خواهد گردید واز طرف دیگر میزان شوری در برخی چاه ها باعث سوزش تمامی گونه های گیاهی منطقه خواهد شد.افزایش این یونها نشان دهنده نفوذ پساب ها به آبخوان وآلودگی آب زیر زمینی است.با توجه به اینکه در منطقه سازندهای تبخیری وجود ندارد تنها عامل ایجاد کننده این آنومالی ها پساب های بسیار خطرناک کارخانه کاوه سودا می باشد که به صورت نقطه ای وخطی منابع آبهای زیر زمینی منطقه را آلوده می کنند.بدیهی است ادامه چنین روندی تهدید جدی برای منابع آبهای زیر زمینی این دشت حاصلخیز است.با توجه به اینکه این پایش یکساله بوده وضروری است نتایج پایش های دراز مدت توسط سازمان آب منطقه ای استان ارایه گردد وصلاحیت اظهار نظر نهایی در خصوص روند کاهش ویا افزایش میزان شوری آبهای زیرزمینی برعهده این سازمان می باشد.

جدول۱: نتایج آنالیز تعدادی از نمونه های آب زیر زمینی دشت مراغه –بناب  پاییز ۹۷

جدول ۲-نتایج آنالیز فیزکی وشیمیایی پساب استخرهای کاوه سودا

در جدول شماره دو متاسفانه مقادیر شوری وپی اچ  وسختی کل در پساب های داخل لاگون ها در وضعیت نگران کننده ای هستند ودر این زمینه صلاحیت اظهار نظر درزمینه وضعیت پساب داخل لاگون ها وچگونگی نفوذ از داخل لاگون های خاکی برعهده سازمان محترم حفاظت از محیط زیست استان می باشد.

با توجه به بررسی های گرافیکی با استفاده از نمودار استیف نیز تاثیر پساب های صنعتی برنمونه های پایین دست دشت مراغه بناب وآلودگی آب های زیر زمینی آبخوان دشت مراغه  بناب کاملا مشهود است همچنین با توجه به بررسی داده های هیدرو شیمیایی موجود وبا استفاده از روشهای آماری چند متغیره وتجزیه های علیت به این نتیجه می رسیم که اصلی ترین عامل آلودگی در منطقه ناشی از پساب های کاوه سودا می باشد که در آبهای زیر زمینی منطقه باعث افزایش قابل توجه یونهای سدیم وکلر وکلسیم ودر نتیجه شوری خاک خواهد گردید که تهدید جدی برای کشاورزی منطقه است(اصغری مقدم وهمکاران ۹۴).

در زمینه نتایج پایش تاثیر استفاده از آبهای زیر زمینی که از وظایف سازمان جهادکشاورزی استان بوده بنده بعنوان یک محقق خاکشناسی نتیجه پایش چهار ساله را برروی وضعیت خاک  تحت کشت انگور در دشت بناب جهت استحضار تقدیم می کنم

جدول ۳:نتایج تجزیه فیزکو شیمیایی باغ منطقه یک شهرستان بناب خوشه مهر در طول چهار سال پایش

جدول ۳:نتایج تجزیه فیزکو شیمیایی باغ منطقه یک شهرستان بناب خوشه مهر در طول چهار سال پایش

جدول ۴:نتایج تجزیه فیزکو شیمیایی باغ منطقه یک شهرستان بناب خوشه مهر در طول چهار سال پایش

با توجه به نتایج آزمایشگاهی طی ۴ سال افزایش جزئی شوری خاک و کربنات وبی کربنات مشاهده می شود ولی  میزان pHخاک افزایش نسبی  داشته است که مخصوصا در لایه های پائین این افزایش بیشتر است افزایش pHموجب افزایش فعالیت یون کربنات شده و سبب آلودگی خاک منطقه گردیده است – یون کربنات بر اثر آبیاری باآب دارای کربنات وارد خاک شده و موجب مسمومیت خاک گردیده است  یون کربنات در خاک با کاتیونهایی مانند سدیم و کلسیم واکنش داده و لایه غیر قابل نفوذی مانند کربنات سدیم  وکربنات کلسیم را تشکیل می دهد همچنین با افزایش pH جذب عناصر غذائی محدود می شود ورشد گیاه متوقف می گردد –میزان S.A.R هم ازجمله آیتمهای مورد اندازه گیری است که افزایش ان طی چند سال مشهود است این امر نشان دهنده افزایش میزان سدیم در خاک است .پیشنهاد می گردد پایش های مشترک از طریق واحد های دخیل در قالب کمیته های مشترک صورت گرفته و موضوع به دقت مورد ارزیابی فنی گردد.منبع: تبریز بیدار

احمد بایبوردی

عضوهیات علمی وکارشناس ارشد علوم خاک